Τα Εντεροβακτηριακά είναι η μεγαλύτερη ομάδα Gram-αρνητικών βακτηρίων ιατρικής σημασίας. Πιθανόν να αναρωτιέστε: Τα Gram-αρνητικά βακτηρίδια που δεν ανήκουν στα Εντεροβακτηριακά ποιά είναι; πώς τακτοποιούνται σε ομάδες, δηλαδή με βάση ποιές ιδιότητες; αλλά και ποιές ιδιότητές τους είναι κοινές με εκείνες των Εντεροβακτηριακών και ποιές όχι;
Πριν απ’όλα πρέπει να τονιστεί το εξής: οι παντός είδους κατηγοριοποιήσεις είναι συμβατικές και έχουν διάφορους σκοπούς. Στην πράξη, τα μικρόβια λίγο ενδιαφέρονται να ενταχθούν σε ομάδες ή να ταιριάξουν στις δικές μας ταξινομήσεις.
Στα διάφορα βιβλία Μικροβιολογίας ανάλογα με το σε ποιόν απευθύνονται – φοιτητές ή ειδικευόμενους / ειδικευμένους μικροβιολόγους – μπορεί να βρεί κανείς διάφορες κατηγοριοποιήσεις, άλλες από πιο μικροβιολογική και άλλες πιο κλινική σκοπιά …
- π.χ. η αμιγώς μικροβιολογική … Ζυμωτικά / Αζυμωτικά / αυξημένων διατροφικών απαιτήσεων / “διάφορα” για τα μικρόβια που δεν ταιριάζουν σε κάποια από τις παραπάνω
- ή η κλινική … Gram-αρνητικά “παθογόνα του γαστρεντερικού”, “παθογόνα εντός και εκτός γαστρεντερικού”, “παθογόνα εκτός γαστρεντερικού”, “παθογόνα αναπνευστικού”, “ζωονοτικά παθογόνα”, όλα αυτά ανεξαρτήτως μικροβιολογικών ιδιοτήτων [όπως τα βρίσκει κανείς π.χ. στο Review of Medical Microbiology του Levinson]
Οι μικροβιολογικές ταξινομήσεις (ζυμώνουν αυτό ή το άλλο, παράγουν οξειδάση δεν παράγουν, είναι αυστηρώς αερόβια ή αναερόβια ή μικροαερόφιλα, αναπτύσσονται ή όχι στο Mac Conkey, έχουν διατροφική απαίτηση για κυστεΐνη ή για παράγοντα Χ, V ή ξερωγώ τι άλλο) έχουν ως σκοπό να βοηθήσουν τον κλινικό μικροβιολόγο [που κάνει τις καλλιέργειες των κλινικών δειγμάτων των ασθενών] να τα ταυτοποιήσει με βάση τα καλλιεργητικά χαρακτηριστικά τους.
Η “κλινική” ταξινόμηση έχει ως σκοπό να σας βοηθήσει να θυμάστε ποιές λοιμώξεις προκαλεί το καθένα.
Οπότε, ρίξτε μια ματιά σε όσα ακολουθούν, έχοντας πάντα υπ’όψιν ότι δεν είναι κάτι απόλυτο αλλά συμβάσεις που μας βοηθούν να οργανωθούμε στις επαφές μας με αυτά τα μικρόβια και τις λοιμώξεις που προκαλούν. Παρακάτω, σας αναλύω λίγο περισσότερο τη μικροβιολογική προσέγγιση για λύση αποριών, όχι για αποστήθιση.
Ορισμένα Gram-αρνητικά ΜΗ Εντεροβακτηριακά ζυμώνουν τα σάκχαρα ενώ άλλα όχι.
Ζυμώνουν σάκχαρα – ΖΥΜΩΤΙΚΑ αλλά δεν ανήκουν στα Εντεροβακτηριακά
- Γένος Vibrio, Γένος Aeromonas. Είναι δυνητικώς αναερόβια, ζυμωτικά, gram-αρνητικά βακτηρίδια.
- Διαφορές από τα Enterobacteriaceae: είναι οξειδάση (+) και φέρουν πολικά μαστίγια.
- Γένη : Haemophilus, Pasteurella, Aggregatibacter. Είναι δυνητικώς αναερόβια, ζυμωτικά, gram-αρνητικά κοκκοβακτηρίδια ή βακτηρίδια.
- Διαφορές από τα Enterobacteriaceae: έχουν αυξημένες διατροφικές απαιτήσεις και δεν αναπτύσσονται στο MacConkey και τα άλλα εκλεκτικά καλλιεργητικά υλικά που χρησιμοποιούνται για τα Enterobacteriaceae και είναι οξειδάση (+) [τα περισσότερα].
ΔΕ ζυμώνουν σάκχαρα – ΑΖΥΜΩΤΙΚΑ
Είναι ομάδα gram-αρνητικών, αερόβιων, μη σπορογόνων βακτηριδίων, τα οποία είτε δεν χρησιμοποιούν υδατάνθρακες ως πηγή ενέργειας (π.χ. Moraxella) είτε τους μεταβολίζουν μέσω άλλων μεταβολικών οδών, όχι ζύμωσης. Ορισμένα από αυτά (π.χ. Acinetobacter), αναπτύσσονται στο MacConkey και είναι οξειδάση αρνητικά, ενώ άλλα (π.χ. Pseudomonas) αναπτύσσονται στο MacConkey, και είναι οξειδάση θετικά. Τέλος, άλλα (π.χ. Bordetella) δεν αναπτύσσονται καθόλου στο MacConkey.
Το ποιά βακτήρια περιλαμβάνονται σε αυτή την ομάδα και το ποιά δεν χαρακτηρίζονται “αζυμωτικά” αλλά “αυξημένων διατροφικών απαιτήσεων (fastidious)” ή “διάφορα gram-αρνητικά” είναι περισσότερο θέμα σύμβασης.
- Γένη Acinetobacter, Moraxella
- Γένος Pseudomonas
- Γένος Burkholderia
- Γένος Stenotrophomonas
- Γένος Bordetella
- Όλα τα παραπάνω γένη είναι Gram-αρνητικά βακτηρίδια, μη σακχαρολυτικά, άλλα οξειδάση (+) π.χ. Pseudomonas, Bordetella, Moraxella και άλλα οξειδάση (-) π.χ. Acinetobacter, Stenotrophomonas. Τα περισσότερα αναπτύσσονται στο MacConkey άλλα όμως όχι (π.χ. Bordetella).
Gram(-) βακτηρίδια “αυξημένων διατροφικών απαιτήσεων” και “Διάφορα άλλα Gram-αρνητικά βακτηρίδια”
- Γένος Campylobacter και Γένος Helicobacter.
- Κοινά χαρακτηριστικά / διαφορές από τα Enterobacteriaceae:
- είναι μικροαερόφιλα [απαιτούν για την ανάπτυξή τους μειωμένη τάση οξυγόνου (5-7%) και αυξημένη τάση διοξειδίου του άνθρακα (5-10%)]
- είναι ασακχαρολυτικά μικρόβια, δηλαδή ΔΕΝ ζυμώνουν ούτε οξειδώνουν τους υδατάνθρακες, δεν τους χρησιμοποιούν καθόλου, παράγουν ενέργεια από τα αμινοξέα ή από ενδιάμεσα του κύκλου του Krebs.
- Δεν αναπτύσσονται στο MacConkey, γιατί έχουν αυξημένες διατροφικές απαιτήσεις.
- είναι οξειδάση (+)
- Γένος Legionella
- Γένος Francisella
- Γένος Brucella
- Γένος Bartonella
- Γένος Gardnerella
- Γένος Mobiluncus
- Γένος Spirillum
- Γένος Streptobacillus
- πολλά από αυτά τα γένη έχουν ειδικές διατροφικές απαιτήσεις
Αναερόβια Gram-αρνητικά βακτηρίδια
- Γένη Bacteroides, Porphyromonas, Prevotella, Fusobacterium, Leptotrichia
- αναερόβια ανάπτυξη
Σπειροχαίτες
- Γένη Treponema, Borrelia, Leptospira
- έχουν ιδιαίτερη μορφολογία και δομή μαστιγίων, δεν καλλιεργούνται καθόλου ή καλλιεργούνται δύσκολα.
Υποχρεωτικώς ενδοκυττάρια βακτήρια
- Γένος Chlamydia και Chlamydophila
- ως υποχρεωτικώς ενδοκυττάρια καλλιεργούνται μόνο σε κύτταρα, το κυτταρικό τους τοίχωμα είναι ιδιαίτερο.
