Η καλλιέργεια των μικροβίων περιλαμβάνει (γενικά) τις εξής φάσεις:
- λήψη του κλινικού δείγματος
- ενοφθαλμισμός σε θρεπτικά υλικά και επώαση (απαιτούνται συνήθως 24 ώρες)
- ανάγνωση των καλλιεργειών, αναγνώριση των αποικιών και προκαταρκτική ταυτοποίηση
- απομόνωση και ταυτοποίηση των μικροβίων
- έλεγχος της ευαισθησίας στα αντιβιοτικά
- αξιολόγηση και γραπτή απάντηση…
Ποιός είναι ο σκοπός της καλλιέργειας σε τεχνητά θρεπτικά υλικά;
Στο κλινικό εργαστήριο για τη διάγνωση λοιμώξεων γίνονται καλλιέργειες:
- υλικών που είναι φύσει στείρα [A](π.χ. ΕΝΥ, αίμα, αρθρικό υγρό)
- υλικών που έχουν μικροβιακή χλωρίδα
- είτε γιατί ενώ προέρχονται από θέση χωρίς χλωρίδα αλλά περνούν από περιοχή με χλωρίδα για να φθάσουν έξω από το σώμα [Β] (π.χ. πτύελα που έρχονται από το στείρο πνεύμονα αλλά περνούν από το γεμάτο χλωρίδα στόμα, όταν ο ασθενής κάνει απόχρεμψη)
- είτε γιατί προέρχονται από θέση που έχει τη δική της φυσιολογική χλωρίδα [C] (π.χ. κόπρανα από το έντερο, φαρυγγικό επίχρισμα, κολπικό επίχρισμα από τον κόλπο.)
Σε όλες τις περιπτώσεις τα δείγματα που προορίζονται για καλλιέργεια συλλέγονται σε αποστειρωμένα δοχεία. Ιδιαίτερη σημασία έχει η χρησιμοποίηση άσηπτης τεχνικής συλλογής του δείγματος στην περίπτωση Α. Αυτή συνίσταται σε καλή απολύμανση της περιοχής πριν τη λήψη, χρήση αποστειρωμένου εξοπλισμού (σύριγγες, νυστέρια, γάζες) για τη συλλογή και χρήση αποστειρωμένων γαντιών.
Τα δείγματα από φύσει στείρες θέσεις του σώματος (π.χ. ΕΝΥ, αίμα κλπ.) καλλιεργούνται στα πιο πλούσια υλικά που διαθέτουμε διότι: αφενός δεν έχουν φυσιολογική χλωρίδα που μπορεί να καταπνίξει τα παθογόνα που αναζητούμε, και αφετέρου γιατί μπορεί να υπάρχουν σε αυτά μικροί μόνο αριθμοί των παθογόνων μικροβίων και κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τα βοηθήσουμε να αναπτυχθούν.
Αιματούχο : πλούσιο υλικό που υποστηρίζει την ανάπτυξη απαιτητικών βακτηρίων
Αιματούχο για αναερόβια επώαση: πλούσιο υλικό που υποστηρίζει την ανάπτυξη απαιτητικών βακτηρίων
Σοκολατόχρωμο άγαρ : ΑΚΟΜΑ πιο πλούσιο υλικό που υποστηρίζει την ανάπτυξη απαιτητικών βακτηρίων
Mac Conkey : αναπτύσσονται μόνο Εντεροβακτηριακά, διακρίνονται τα ζυμούντα από τα μη ζυμούντα τη λακτόζη)
Chapman (άγαρ μαννιτόλης-άλατος) αναπτύσσονται μόνο σταφυλόκοκκοι, διακρίνονται οι κοαγκουλάση αρνητικοί σταφυλόκοκκοι από το S. aureus.
Στα δείγματα με χλωρίδα, θέλουμε όσο το δυνατόν να αποφευχθεί η ανάπτυξη μικροβίων που δε μας ενδιαφέρουν, ή δεδομένου ότι αυτό συχνά δεν είναι δυνατόν, θέλουμε βοήθεια να διακρίνουμε τα παθογόνα μικρόβια που μας ενδιαφέρουν από εκείνα της χλωρίδας. Σ’αυτό μας βοηθάει η χρήση εκλεκτικών και διαχωριστικών υλικών. Τα μεν εκλεκτικά αναστέλλουν την ανάπτυξη κάποιων μικροβίων ενώ επιτρέπουν την ανάπτυξη άλλων, ενώ στα διαχωριστικά τα ύποπτα μικρόβια αναπτύσσονται έτσι ώστε να βοηθούν στην αναγνώριση και τη διάκρισή τους από τη χλωρίδα.
Campy (για απομόνωση Campylobacter spp),
MC3 (Mac Conkey No3 αναπτύσσονται μόνο Εντεροβακτηριακά, διακρίνονται τα ζυμούντα από τα μη ζυμούντα τη λακτόζη)
XLD (Xylose Lysine Deoxycholate) και SS (Salmonella Shigella), [και στα δύο αυτά διακρίνονται τα ζυμούντα από τα μη ζυμούντα τη λακτόζη και επιπλέον η Σαλμονέλλα από τη Σιγκέλλα με την παραγωγή H2S]
SAB (Sabouraud) (για βλαστομύκητες)
Ζωμός GN (Gram negative broth) ή εναλλακτικά ζωμός σεληνίτη για εμπλουτισμό των Salmonella και Shigella.
Ανάλογα λοιπόν με το είδος του δείγματος, καλλιεργούμε σε διάφορα θρεπτικά υλικά κάθε φορά, και στερεά (άγαρ) και υγρά (ζωμούς) με σκοπό να απομονώσουμε όλα ή όσο το δυνατόν περισσότερα από τα υπεύθυνα για λοιμώξεις παθογόνα μικρόβια.
